Spadek bez testamentu – jak przebiega procedura krok po kroku?

Nie zawsze zmarły pozostawia po sobie ostatnią wolę – często jest to wynik nagłej śmierci lub choroby, która uniemożliwiła uporządkowanie spraw majątkowych przed odejściem. W takiej sytuacji prawa oraz obowiązki majątkowe zmarłego przechodzą na spadkobierców dziedziczących zgodnie z zasadami zapisanymi w kodeksie cywilnym. Jak powinna przebiegać procedura postępowania spadkowego w przypadku, kiedy zmarły nie zostawił po sobie testamentu?

Postępowanie spadkowe w przypadku braku testamentu

Po śmierci bliskiej osoby należy przeprowadzić postępowanie spadkowe – może to zrobić każda z osób, zaliczających się do spadkobierców. Postępowanie można przeprowadzić przed notariuszem lub przed sądem – oba rozwiązania nieco się od siebie różnią.

1. Postępowanie spadkowe przed notariuszem

W tym przypadku konieczne jest zorganizowanie spotkania, na którym będą osobiście obecni wszyscy spadkobiercy. Notariusz sporządzi przy nich akt poświadczenia dziedziczenia. Niezbędne dokumenty, jakie trzeba dostarczyć, to:

– akt zgonu spadkodawcy,

– dane zmarłego: nr pesel oraz ostatnie miejsce zamieszkania,

– skrócone akty urodzenia lub akty zawarcia małżeństwa od wszystkich spadkobierców,

– skrócony akt małżeństwa od małżonka zmarłego,

– ewentualnie numer księgi wieczystej oraz wskazanie prowadzącego ją sądu odnośnie wszystkich nieruchomości, jakie posiadał zmarły.

Notariusz na podstawie powyższych dokumentów sporządza akt poświadczenia dziedziczenia i rejestruje go w Rejestrze Aktów Poświadczenia Dziedziczenia, po czym od razu wchodzi on w życie.

2. Postępowanie spadkowe przed sądem

Postępowanie spadkowe przeprowadzone przed sądem jest tańszym rozwiązaniem, niż w przypadku skorzystania z usług notariusza. Wniosek należy złożyć do sądu rejonowego, który znajduje się najbliżej ostatniego miejsca zamieszkania zmarłej osoby. W przypadku Zielonej Góry jest to Sąd Rejonowy w Zielonej Górze przy pl. Słowiańskim 2.

Wniosek musi być sporządzony zgodnie z pewnymi zasadami. Powinien zawierać takie dane, jak:

– dane osobowe (imię, nazwisko, adres zamieszkania) osoby składającej wniosek, a także wszystkich spadkobierców ustawowych,

– dane osobowe (imię, nazwisko, ostatni adres zamieszkania) zmarłego oraz datę i miejsce jego śmierci,

– akt zgonu spadkodawcy,

– akty urodzenia lub małżeństwa, które świadczą o pokrewieństwie zainteresowanych ze zmarłym.

Ponadto, do wniosku składanego przed sąd rejonowy należy dołączyć takie dokumenty, jak:

– odpisy wniosku w ilości odpowiadającej liczbie spadkobierców biorących udział w postępowaniu,

– odpisy skrócone aktów urodzenia spadkobierców, którzy są niezamężni,

– odpisy skrócone aktów małżeństwa spadkobierców, którzy zawarli związki małżeńskie,

– odpis skrócony aktu zgonu spadkodawcy,

– ewentualnie oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku, jeśli któryś z zainteresowanych składał je przed sądem.

Po rozpatrzeniu wniosku, sąd stwierdza nabycie spadku, ustalając wszystkie dziedziczące osoby oraz ich udział w spadku.

Dopiero po otrzymaniu wydanego przez sąd postanowienia o nabyciu spadku lub notarialnego aktu poświadczenia dziedziczenia, może zostać dokonany podział spadku pomiędzy osoby dziedziczące. Podział może nastąpić na dwa sposoby:

1. W przypadku, kiedy wszyscy spadkobiercy ustalą między sobą podział odziedziczonych praw i obowiązków majątkowych i wyrażą zgodę na takie rozwiązanie, wtedy spadek jest dzielony umownie, bez udziału sądu.
2. Jeśli choć jeden ze spadkobierców nie wyraża zgody na ustalony podział, o rozdysponowaniu majątku pomiędzy dziedziczących zadecyduje sąd.

W drugim przypadku sąd może zadecydować o podziale majątku na trzy sposoby:

1. Dzieląc pomiędzy wszystkich spadkobierców przedmioty składające się na majątek zmarłego w częściach zgodnych z wielkością ich udziału w spadku,
2. Przyznając przedmioty będące majątkiem zmarłego tylko części spadkobierców, a przy tym ustalając obowiązek spłaty należnej części spadku pozostałym dziedziczącym,
3. Zarządzając sprzedaż przedmiotów zmarłego i wypłatę uzyskanej w ten sposób kwoty spadkobiercom, zgodnie z wielkością ich udziałów w spadku.

Jakie są warunki dziedziczenia spadku, jeśli zmarły nie pozostawił po sobie testamentu?

Zasady dziedziczenia ustawowego są zapisane w kodeksie cywilnym. Zgodnie z nimi, spadkobiercy są podzieleni na kilka grup, co pozwala na rozdysponowanie majątku również w przypadku, gdy zmarły nie posiadał najbliższej rodziny lub gdy jego najbliżsi nie dożyli rozpoczęcia sprawy spadkowej.

1. W pierwszej kolejności dziedziczą:

– dzieci zmarłego, a jeśli nie żyją
– jego wnuki lub prawnuki,
– małżonek zmarłego.

2. Jeśli spadkobierca zmarł bezdzietnie, dziedziczą po nim:

– małżonek,
– rodzice,
– rodzeństwo, a jeśli nie żyje – ich dzieci.

3. W przypadku, kiedy zmarły nie posiadał już wymienionej rodziny, dziedziczą kolejno:

– dziadkowie,
– jeśli dziadkowie nie żyją – ich dzieci,
– jeśli wujowie, ciotki i stryjowie również nie żyją – ich dzieci.

4. Kolejni w dziedziczeniu są:

– pasierbowie.

5. Jeśli zmarły nie posiadał rodziny dziedziczącej ustawowo, majątek otrzymuje:

– gmina, w której zmarły mieszkał przed śmiercią, lub
– Skarb Państwa.

Czy podczas postępowania spadkowego warto skorzystać z pomocy kancelarii adwokackiej?

W przypadku spraw dotyczących dziedziczenia ustawowego warto zasięgnąć profesjonalnej porady prawnej, szczególnie w sytuacjach niejasnych odnośnie spadkobierców, kolejności dziedziczenia czy podziału majątku. Prawnik doradzi odnośnie dalszych działań w sprawie, a także pomoże sporządzić potrzebne wnioski i oświadczenia oraz skompletować wymaganą dokumentację. Ponadto, pomoc kancelarii adwokackiej może być niezbędna w przypadku spornych spraw odnośnie podziału majątku pomiędzy rodzinę zmarłego.